|
| Informator historyczny miasta i parafii Olesno Åšl.Andrzej Pawlik |
| Warunki geograficzne:
wysoki stopień zalesienia okolicy (przewaga sosen i świerków), gleby jednolite, piaszczyste, pochodzenia lodowcowego, rzeki – Stobrawa (źr.5 km od miasta we wsi Wachowice), Młynówka i Potok Młyński (dwie ostatnie w znacznej części skanalizowane), śr. wysokość 240 m n.p.m., śr. roczna temperatura + 8° C, śr. ilość opadów w roku 700 mm.
<<<powrót |
| Nazwa:
„Olesno“ (po raz pierwszy pojawia się w 1226 r.), oznacza miejsce otoczone gęstym lasem; „Rosenberg“ (użyta po raz pierwszy w 1259 r.) pochodzi od:
1. pierwszych legendarnych mieszkańców osady – pięknej Róży i szlachetnego Berga (Rose + Berg) lub 2.
od krzewów dzikich róż rosnących u podóża osady, a później miasta („Różana Góra“), albo 3.
od symbolu NMP – róży = „Róża Duchowna“ („Góra Róży“).<<<powrót |
| Herb:
tarcza podzielona pionowo na dwa pola, strona prawa (heraldyczna) przedstawia na błękitnym polu złotego orła Piastów opolskich, a strona lewa na białym (srebrnym) polu połowę czerwonej róży z trzema zielonymi wypustkami.
<<<powrót |
|
Przynależność polityczna:
|
830
|
-
|
906
|
Państwo Wielkomorawskie
|
|
|
921
|
-
|
989
|
Czechy (od 929 lenno królestwa niemieckiego, od 962 cesarstwa – I Rzeszy)
|
|
|
ok. 990
|
-
|
1039
|
Polska
|
|
|
1039
|
-
|
1050
|
Czechy (lenno I Rzeszy)
|
|
|
1050
|
-
|
1138
|
Polska
|
|
|
1138
|
-
|
1201
|
księstwo śląskie
|
|
|
1201
|
-
|
1229
|
księstwo opolskie
|
|
|
|
|
|
Mieszko I PlÄ…tonogi
|
do 1211
|
|
|
|
|
Kazimierz I
|
do 1229
|
|
1229
|
-
|
1238
|
księstwo wrocławskie
|
|
|
|
|
|
Henryk I Brodaty
|
do 1238
|
|
1238
|
-
|
1396
|
księstwo opolskie
|
|
|
|
|
|
Mieszko II Otyły
|
do 1246
|
|
|
|
|
Władysław I
|
do 1282
|
|
|
|
|
Bolesław I
|
do 1313
|
|
|
|
|
Bolesław II
|
do 1356
|
|
|
|
|
Władysław II
|
do 1396
|
|
1396
|
-
|
1401
|
Polska
|
|
|
|
|
|
Władysław II Jagiełło
|
do 1401
|
|
1401
|
-
|
1455
|
księstwo niemodlińsko - strzeleckie
|
|
|
|
|
|
Bernard
|
do 1455
|
|
1455
|
-
|
1532
|
księstwo opolskie (od 1526 bezpośrednie lenno I Rzeszy)
|
|
|
|
|
|
Bolesław V
|
do 1460
|
|
|
|
|
Mikołaj I
|
do 1476
|
|
|
|
|
Jan i Mikołaj II
|
do 1497
|
|
|
|
|
Jan
|
do 1532
|
|
1532
|
-
|
1551
|
marchia brandenburska (wchodząca w skład I Rzeszy)
|
|
|
|
|
|
Jerzy Hohenzollern
|
do 1543
|
|
|
|
|
Jerzy Fryderyk Hohenzollern
|
do 1551
|
|
|
|
|
Albert Hohenzollern
|
do 1553
|
|
1553
|
-
|
1557
|
Węgry (od 1526 włączone do I Rzeszy)
|
|
|
|
|
|
Izabela Zapolya
|
do 1557
|
|
1557
|
-
|
1645(7)
|
I Rzesza
|
|
|
|
|
|
Ferdynand I
|
do 1564
|
|
|
|
|
Maksymilian II
|
do 1576
|
|
|
|
|
Rudolf II
|
do 1612
|
|
|
|
|
Maciej
|
do 1619
|
|
|
|
|
Ferdynand II
|
do 1637
|
|
|
|
|
Ferdynand III
|
do 1645(7)
|
|
1645(7)
|
-
|
1666
|
Polska
|
|
|
|
|
|
Władłsław IV Waza
|
do 1648
|
|
|
|
|
Ludwika Maria Gonzaga
|
do 1666
|
|
1666
|
-
|
1742
|
I Rzesza
|
|
|
|
|
|
Leopold l
|
do 1705
|
|
|
|
|
Józef I
|
do 1711
|
|
|
|
|
Karol VI
|
do 1740
|
|
|
|
|
Maria Teresa
|
do 1742
|
|
1742
|
-
|
1871
|
Prusy
|
|
|
|
|
|
Fryderyk II
|
do 1786
|
|
|
|
|
Fryderyk Wilhelm II
|
do 1797
|
|
|
|
|
Fryderyk Wilhelm III
|
do 1840
|
|
|
|
|
Fryderyk Wilhelm IV
|
do 1861
|
|
|
|
|
Wilhelm I
|
do 1871
|
|
1871
|
-
|
1918
|
II Rzesza
|
|
|
|
|
|
Wilhelm l
|
do 1888
|
|
|
|
|
Fryderyk III
|
do 1888
|
|
|
|
|
Wilhelm II
|
do 1918
|
|
1919
|
-
|
1934
|
Republika Weimarska
|
|
|
1934
|
-
|
1945
|
III Rzesza
|
|
|
od 1945
|
|
|
PRL, od 1989 III Rzeczpospolita
|
|
|
<<<powrót
|
|
Prywatni właściciele miasta:
|
Spytko z Melsztyna
|
1395(6)
|
-
|
1399
|
|
Jadwiga, córka Spytka
|
1399
|
-
|
1401
|
|
Izabela Zapolya (królowa węgierska)
|
1553
|
-
|
1557
|
|
Jan von Beess
|
1581(7)
|
-
|
1594
|
|
Melchior baron von Gaschin
|
1594
|
-
|
1629
|
|
Melchior Ferdynand hrabia von Gaschin
|
1629
|
-
|
1665
|
|
Jerzy Adam Franciszek hrabia von Gaschin
|
1665
|
-
|
1719
|
|
Franciszek Karol hrabia von Gaschin
|
1719
|
-
|
1733
|
|
Jan Józef hrabia von Gaschin
|
1733
|
-
|
1740
|
|
Karol Ludwik hrabia von Gaschin
|
1740
|
-
|
1754
|
|
Antoni hrabia von Gaschin
|
1754
|
-
|
1796
|
|
Franciszek Antoni hrabia von Gaschin (†1827)
|
1796
|
-
|
1802
|
|
Ernest Filip hrabia von Bethusy-Huc (†1831)
|
1802
|
-
|
1826
|
|
<<<powrót
|
| Historia miasta:
najstarsze ślady działalności człowieka pochodzą z końca paleolitu, tj. z ok. 10 tys. lat p.n.e., ślady kultur epoki neolitu, począwszy od 1300 r. p.n.e. liczne ślady kultury łużyckiej (m.in. cmentarzysko na Walcach z ok. 1000 – 400 lat p.n.e.), od I w. n.e. widoczne wpływy rzymskie, ożywienie gospodarcze plemion w V – VI w. n.e. spowodowane wędrówkami ludów, we wczesnym średniowieczu (600 – 1250 n.e.) nastąpił wzrost poziomu cywilizacyjnego plemion (wówczas ukształtowały się 4 plemiona śląskie, a wśród nich Opolanie, którzy m.in. w pobliżu późniejszego Olesna założyli warowny gród – obecnie na wzniesieniu tym znajduje się kościół p.w. św. Rocha); osada z zamkiem myśliwskim założona na skrzyżowaniu szlaków handlowych (bursztynowego i solnego) prawd. w 1208 r. przez Henryka Brodatego, przed 1226 utworzona została komora celna należąca do biskupa wrocławskiego, przynajmniej od 1259 roku osada była już siedzibą kasztelana, prawa miejskie uzyskała od księcia opolskiego Władysława I w 1275 r., przed 1354 zbudowany został pierwszy młyn wodny, przed 1374 Olesno było już siedzibą wójta, w 1375 założono pierwszą szkołę, w 1395 Olesno było już umocnione murami, palisadą i wałami ziemnymi, przed 1404 w Oleśnie rezydował już sędzia ziemski, przed 1404 założono winnicę oraz zbudowano wapiennik, w 1406 utworzony został cech sukienników, a w 1411 rzeźników, w 1417 (?) założone zostały dwa przedmieścia: Wielkie i Małe (które dopiero w 1450 prawnie włączono do miasta), przed 1440 zbudowano słodownię i browar, w 1450 książę niemodlińsko – strzelecki Bernard nadał miastu nowe prawa (wzorowane na prawach magdeburskich), z 1450 pochodzi pierwsza wzmianka o radzie miejskiej w Oleśnie, w 1482 Olesno zakupiło wieś Grodzisko, w 1514 Olesno otrzymało przywilej zbioru i skupu drewna z okolicznych lasów, w 1518 Olesno zakupiło wieś Wysokę, w 1584 utworzony został cech rzemiosł różnych zrzeszający 17 specjalności, m.in: bednarzy, białoskórników, farbiarzy, kapeluszników, kołodziejów, płatnerzy, powroźników, rymarzy i siodlarzy, w 1589 utworzony został cech tkaczy lnu, 1592 Olesno otrzymało przywilej piernikarski, w 1608 miasto zakupiło wieś Wachowice, w 1627 Olesno splądrowały wojska gen. Wallensteina, w 1669 utworzono cech płócienników, w 1674 cech garncarzy, a w 1676 samodzielny cech kapeluszników, w 1678 Olesno zostało wybrukowane, w 1680 założono bractwo kurkowe, w 1687 piorun uszkodził stary pręgierz znajdujący się na rynku, w wyniku epidemii dżumy panującej w Oleśnie od 2 lutego do 13 grudnia 1708 r. zmarło 478 osób, w 1762 u podnóża kościoła św. Rocha wybudowano zmarłemu Tatarowi małzoleum (zniszczone na pocz. XIX w.), w 1774 założona została kolonia Walspeck (10 zagród), a w 1775 kolonia Rosenhain (12 zagród), które do 1871 należały do Olesna, w 1779 zbudowano manufakturę wyprawiającą skóry oraz odlewnię dzwonów, po 1779 rozebrano ruiny murów miejskich oraz osuszono dwa stawy, w 1812 zbudowano nową słodownię i masywny browar, ok. 1813 założony został teatr dla przejezdnych aktorów, w 1813 przez Olesno przemieszczały się wojska saskie, francuskie i rosyjskie, w 1816 przeprowadzony został remont bruku ulicznego, w 1816 zainstalowano pierwsze ręczne pompy do czerpania wody, w 1828 założona została zorganizowana straż pożarna (wcześniej obowiązek gaszenia pożarów spoczywał na członkach cechów rzemieślniczych), w 1835 zbudowano destylownię, w 1840 powstała drukarnia (w l. 1802 – 1808 proboszcz Galezka drukował już pieśni mszalne), w 1850 zbudowano nowy browar, w l. 1852 – 53 zbudowano szosę z Olesna przez Wędrynię do Bierdzan, w 1852 wybrukowane zostało Wielkie Przedmieście, w l. 1864 – 65 zbudowano szosę do Dobrodzienia, w 1867 Olesno otrzymało połączenie telefoniczne z Kluczborkiem, Lublińcem i Dobrodzieniem, w l. 1870 – 72 wybudowano szosę do Bąkowa, w l. 1872 – 73 do Bodzanowic, a w l. 1873 – 74 do Lublińca, w 1871 zbudowano gazownię, w l. 1882 – 84 zbudowana została linia kolejowa łącząca Olesno z Kluczborkiem i Lublińcem oraz dworzec, w 1892 zmieniono bruk na rynku, w 1893 uruchomiono miejską cegielnię parową oraz przeprowadzono elektryfikację Olesna, w l. 1895 – 96 zbudowana została linia kolejowa do Gorzowa i Zawisnej, w l. 1908 – 09 wybudowano gmach urzędu miejskiego (starostwa), a w 1910 pocztę, w l. 1912 – 13 zbudowany został młyn, a w 1924 zmodernizowano kanalizację miejską, przed 1925 zbudowano stadion miejski, w 1927 Olesno zakupiło folwark Walce, w l. 1934 – 36 wybudowano oczyszczalnię ścieków, przed 1937 oddano do użytku basen miejski, w 1945 Olesno zostało zniszczone i spalone przez żołnierzy radzieckich oraz przez byndy przybywające tu z sąsiednich (pn. – wsch.) powiatów, w l. 1945 – 51 przeprowadzono odbudowę miasta, od 1967 Olesno kilkakrotnie otrzymało tytuł „Mistrza Gospodarności“, w 1999 Olesno przyłączono do woj. opolskiego (1945-50 w woj. śląsko-dąbrowskim, do 1975 w woj. opolskim, następnie do 1999 w woj. częstochowskim), w 1978 Olesno odznaczone zostało Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, w l. 1991 – 92 przeprowadzono remonty: ulic, chodników, elewacji domów oraz wiaduktu kolejowego.
<<<powrót |
| Pożary:
1395, przed 1450, 25.04.1578 (totalny), 25.04.1590 (totalny), 20.08.1624, 1627, 04. i 18.05.1642 (kościoły, 63 domy w mieście i 6 zabudowań na przedmieściach), 04.07.1648 (8 domów i 1 stodoła na Wielkim Przedmieściu), 18.04.1659 (28 domów), 02.04.1722 (ocalały tylko 4 domy na Solnym Rynku), 08.04.1745 (ocalały tylko kościoły, szkoła i kilka domów), 06.07.1846 (30 domów i 10 stodół), 04.1849, 17.07.1852 (7 domów), 11.04.1854 (5 domów), 20.01 – 04.02.1945 (317 zabudowań).
<<<powrót |
| Zarazy:
dżuma 1348 – 50, 1405, 1603, 1630, 1708; zimna gorączka 1679; róża 1689 – 90; tyfus 1765, 1847 – 48; cholera 1852, 1866; (pomór bydła m.in. w 1765).<<<powrót |
|
Liczba mieszkańców miasta:
|
1708 przed epidemią dżumy
|
ok. 833
|
|
1709 po epidemii dżumy
|
ok. 355
|
|
1781
|
1100
|
|
1782
|
1182
|
|
1787
|
1326
|
|
1794
|
1199
|
|
1800
|
1363
|
|
1806
|
1570
|
|
1816
|
1471
|
|
1820
|
1908
|
|
1830
|
2039
|
|
1832
|
2231
|
|
1834
|
2500
|
|
1840
|
2703
|
|
1850
|
2833
|
|
1860
|
3204
|
|
1870
|
3292
|
|
1875
|
3343
|
|
1880
|
3571
|
|
1890
|
3833
|
|
1899
|
4473
|
|
1900
|
4864
|
|
1905
|
5222
|
|
1910
|
5742
|
|
1915
|
5230
|
|
1920
|
5879
|
|
styczeń 1925
|
5969
|
|
16.06.1925
|
6012
|
|
1926
|
6278
|
|
10.10.1927
|
6312
|
|
grudzień 1928
|
6600
|
|
01.12.1929
|
6622
|
|
01.12.1932
|
6883
|
|
16.06.1934
|
6944
|
|
1938
|
7058
|
|
17.05.1939
|
7263
|
|
1960
|
7626
|
|
1964
|
7800
|
|
1965
|
7878
|
|
1966
|
7882
|
|
1973
|
8800
|
|
1988
|
9505
|
|
1989
|
9745
|
|
1990
|
10910
|
|
1991
|
10259
|
|
1998
|
10600
|
|
<<<powrót
|
|
